امامزاده حسین(ع)

با اوج گیری قیام علویان در سرزمین های اسلامی گروهی از آنان برای تداوم بخشیدن به مبارزاتشان به سوی ایران که از امنیتی نسبی برخوردار بود مهاجرت کردند. در این مهاجرتها عده ای زیادی از سادات و امامزادگانی در زمان کوتاه ولایتعهدی امام رضا (علیه السلام) از بلاد عراق و حجاز و یمن به خراسان آمدند؛ اما هنوز غالب آنها به مقصد نرسیده بودند که واقعه شهادت امام رضا (علیه السلام) پیش آمد. بعد از شهادت حضرت رضا (علیه السلام) از طرف مأمون عباسی به تمام حکام و امراء بلاد بین راه دستور داده شد که کلیه سادات را دستگیر و یا به قتل برسانند. (قیام سادات علوی ص 160)

با شهادت این بزرگواران و به خاک سپردن آنها؛ ایران بقاع بسیاری از امامزادگان شد. یکی از این عزیزان حسین بن موسی الکاظم (علیه السلام) می باشد که مدفنش در شهر طبس بوده و دارای بارگاه و موقوفاتی می باشد. امامزاده حسین (علیه السلام) از آخرین فرزندان موسی بن جعفر (علیه السلام) بود که در سنین نوجوانی پیش از شهادت برادر بزرگوارش حضرت رضا (علیه السلام) با کاروانی به ایران آمد و در پی تعقیب عمال عباسی، مخفیانه به طبس روی آورد و در آنجا به شهادت رسید. (عالم زاده، 1377: 17).

کتب انساب الطالبین و قاموس الرجال حسین را فرزند امام موسی کاظم (علیه السلام) دانسته اند. (انساب الطالبین ص 152، قاموس الرجال ج 11 بخش آخر)

شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه جلد اول و همچنین تهذیب الاحکام شیخ طوسی جلد اول و بحار الانوار در جلد 48 حسین بن موسی (علیه السلام) را از محدثان عصر خویش دانسته و روایاتی را از پدرش موسی بن جعفر و مادرش و مادر احمد بن موسی نقل نموده است. ( معجم رجال الحدیث ج 7 ص 106)

نسب شناس محمدبن محسن الحسینی در کتاب منتقله الطالبیه ص 219 می نویسد: «حسین بن موسی در بغداد بود که در پی مهاجرت فرزندان موسی بن جعفر و بنی هاشم به نقاط مختلف ایران، حسین بن موسی نیز به جانب طبس روانه شد و چون به طور سری و مخفیانه راهی طبس شده بود بدین جهت به (مفقود) معروف گردید؛ لذا در کتب انساب و مشجرات مکرر از ایشان به مفقوده یاد شده است. به موضوع مفقوده بودن ایشان آقای ابوعبدالله بن طبا طبا در قرن پنجم در کتاب منتقله الطالبیه ص 218 می گوید: «گروهی در طبس اند که به آنها موسوی گفته می شود و از اولاد مفقوده اند و مفقود لقب گروهی از طالبیون است که ناشناخته بودند و بازماندگانشان معروف به فرزندان فلان مفقوده می باشند و در اینجا مراد حسین بن موسی بن جعفر (علیه السلام) است.

نسابه دیگرابی سعد سهل بن عبدالله نجاری معتقد است که حسین بن موسی فرزندانی دارد که از دیر زمان در شهرستان طبس زندگی می کردند. وی گوید به عقیده من موسویون به احمدبن موسی الکاظم منتسب اند. در حالی که نسب شناسان می گویند: حسین بن موسی الکاظم مقیم طبس بوده و آنجا از دنیا رفته و آرامگاهش آنجاست. این حسین نام از تمامی برادران به برادرزاده خود امام جواد (علیه السلام) مهربانتر بود (منتقله الطالبیه ص 218)

در تأیید این موضوع صاحب کتاب قرب الاسناد می نویسد: از امام جواد سؤال شد که کدامیک از عموهایت نسبت به تو بهتر رفتار کردند؟ آن حضرت فرمود: «حسین». امام رضا (علیه السلام) هم فرمودند: « به خدا سوگند امام جواد درست گفته که حسین نسبت به او خوش رفتار ترین افراد بود. (قرب الاسناد ص 378 ـ بحار الانوار ج 49 ص 219)

آقای سید عبدالرزاق کمونه حسینی در کتاب آرامگاههای خاندان پاک پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و بزرگان صحابه و تابعین، ترجمه عبدالعلی صاحبی چاپ 1371 در صص 175 ـ 174 می نویسد: «طبس به فتح «ط» و «ب» مرکز ناحیه ای میان نیشابور و اصفهان و کرمان است و قهستان قاین و طبسان نامیده می شود. طبسان به صورت تثنیه به قول حموی شامل طبس عناب و دیگری طبس تمر است و مشهور ترین همان طبس است که محصولش خرماست و شهری نزدیک مشهد امام رضا (علیه السلام) است. نقل شده که حسین بن امام موسی کاظم (علیه السلام) آن جا درگذشته است. ابوطالب اسماعیل مروزی در انساب الطالبیه گوید: «طبسیهایی که به حسین بن امام منسوبند معتقدند که حسین بن موسی در طبس از دنیا رفته است و در آنجا قبر حسین و اولادش عبدالله و احمد قرار دارد.» در بعضی از منابع تاریخی نامه ای منسوب به امام رضا (علیه السلام) خطاب به حاکم طبس ضبط شده که تاریخ آن مربوط به شعبان سال 199 هجری قمری می باشد. در این نامه امام رضا (علیه السلام) دو بار کلمه مفقود را بکار برده اند. با توجه به تاریخ نگارش نامه، محاسبه سن حسین هنگام مفقود شدن که در نامه به آن اشاره شده و مدت زمانی که مخفیانه بسر برده چنین بر می آید که تاریخ ولادت ایشان باید اواخر قرن دوم یعنی حدود سال 178 هجری قمری بوده باشد. ایشان احتمالا آخرین فرزند موسی بن جعفر (علیه السلام) بوده که دوره کودکی و نو جوانی وی مصادف با حکومت هارون الرشید بوده ودر زمان ورود امامزاده به طبس والی این شهر عامربن زروامهر بود. (عالم زاده بزرگ، حسین ابن موسی الکاظم ستاره پرفروغ آسمان کویر انتشارات آستان قدس رضوی 1377ص 17)

امام رضا (علیه السلام) به محض اطلاع از آمدن حسین به جانب خراسان برای عامربن زروامهر (والی طبس) که مورد اعتماد ایشان بود نامه ای به او می نویسد و او را از ورود آن امامزاده باخبر نموده تا گزندی به وی نرسد. اصل نامه در دسترس نیست و مطلعین محلی مدعی اند که اصل آن نامه نزد میرزا غلامحسین متولی که در زمان حیاتش تولیت امامزاده طبس را برعهده داشته نزد خود نگه می داشته و بعد از مرگش یکی از دوستان او به قصد انتقال آن به کتابخانه آستان قدس از طبس بیرون برده و دیگر اثری از آن در دست نیست. سواد این نامه که امروزه در نزد بسیاری موجود می باشد در دیوان خطی میرزا علی منشی باشی متخلص به رشیدی موجود است. نسخه ای هم در خزانه آستانه مبارکه رضویه مضبوط است. اصل نامه به خط کوفی بوده و تمامت آن را ابوالقاسم سحاب در تاریخ رضوی مذکور داشته چنین است:

ترجمه رونوشت نامه منسوب به حضرت رضا (علیه السلام) چنین است:

بسم الله الرحمن الرحیم

از علی بن موسی بن جعفرالرضا به عامربن زروامهر مرزبان طبسین:

سلام بر تو همانا ستایش می کنم خداوندی را که غیر او خدایی نیست. پروردگارا از تو می خواهم که بر محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) بنده و پیامبرت درود فرستی. ستایش خدایی یکتایی را سزاست که از همه جهانیان بی نیاز و همه به او نیازمندند. خدای توانایی که از همه برتر است و بر آنچه بخواهد تواناست خدایی که هر که از او یاری بخواهد او را یاری دهد و هر که به او پناه برد او را پناه دهد. حاکم همه حاکمان و پرورش دهنده همه پرورش دهندگان، هیچ موجودی بر وجود مقدسش پیش نگرفته و هیچ چیز جایگزین او نمی باشد. قلم بر حمد و ثنایش در گردش است پس در پنهان و آشکار راز نافرمانی او بپرهیزد؛ اما بعد در میان کارها برای ما پیش آمدی روی داده و در آن ناحیه بر هیچ کس بجز تو اعتماد ندارم و آن این است که فرزندی از فرزندان قریش از عترت پیامبر (که درود خدا بر او باد) مفقود شده و این موضوع موجب حزن و اندوه شده است. این فرزند حسین نام دارد او نزدیک بلوغ رسیده و در سن کودک 12 ساله است. رنگ چهره اش گندم گون و در سفیده چشم راستش نقطه قرمزی است. گونه هایش برجسته است و موهایش صاف، از زمانی که مفقود شده 9 سال می گذرد. اطلاع یافتم که او قصد آن ناحیه را که دروازه خراسان است داشته و در آنجا ساکن است. از تو می خواهیم از دوستانت کمک بخواهی و اقدام به یافتن این گمشده کنی و چنانچه او را یافتی پس از آنکه صفات و نشانه هایش برایت مسلم شد مرا آگاه سازی و از تو می خواهم که نسبت به او نیکی و مدارا و ملاطفت نمایی تا خداوندی که بر همه ولایت دارد او را به خانواده بزرگوارش که مضطرب هستند برگرداند و از راه بزرگواری کارهای کوچک و بزرگی را که در آن ناحیه برایت پیش می آید برای من بنویس که ان شاء الله و تعالی مرا در انجام آن موفق خواهی یافت و فرمان خدای عز و جل در سوره مبارکه نساء می فرماید: «ان الله بامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها و اذا حکمتم بین الناس ان تحکمو بالعدل ان الله کان سمیعا بصیرا». پس از آن فرموده: « اولی الامر منکم فان تنازعتم فی شیء قردوه الی الله و الرسول» و سلام و رحمت خدا و برکاتش بر تو و همه دوستان مسلمانت باد آنانکه فرمانهای الهی را شنوا بوده و فرمان بردار خدا و رسولش هستند.

آقای سید محمود مرعشی در پاسخ به نامه مدیریت فرهنگی آستان قدس رضوی راجع به حسین بن موسی الکاظم (علیه السلام) چنین می نویسد: «آنچه از کتب انساب فراوان و مشجّرات بر می آید آن است که این امامزاده فرزند بلافصل آن حضرت است و هیچگونه تردیدی در این زمینه میان علمای علم نسب نبوده و آنچه اختلاف بین آنها واقع شده است که آیا این امامزاده دارای نسل و عقب می باشد یا خیر؟ جمعی از انسابان معتقدند که نسل دارد و از دیر زمان در خود شهرستان طبس زندگی می کردند. راجع به زندگی نامه و مبارزات آن حضرت هیچ گونه تعرضی در کتب انساب و تراجم نیامده است».

آقای آیتی در کتاب بهارستان می نویسد: «بعید نیست که سلطان ابراهیم رضا مدفون در ناحیه طبس مسینا (روستای آبگرم) از فرزندان حسین بن موسی باشد. در کتاب عمده الطالب هم نوشته که «و بالطبسین قوم یقولون انهم موسویون و انهم من ولد الحسین بن موسی و کتبوا الی کتابا و ما اجبت عن شیئی»

جایگاه و مکان زیارتگاه

آستان امامزاده حسین بن موسی الکاظم (علیه السلام) در شهرستان طبس، در شمال شهر طبس در موقعیت 56 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع 660 متری سطح دریا قرار گرفته است. (در دل کویر ودر گلشن زیبای طبس قرار دار)

اولین بانی و زمان احداث اولین ساختمان مزار به درستی مشخص نیست. باستناد کتیبه قدیم، بنای اصلی این مزارمربوط به قرن پنجم هجری قمری بوده است. ساختمان امامزاده مجموعه ای از بناهایی می باشد که بتدریج به بنای اصلی و اولیه افزوده شده است.

بنا به نقل صاحب کتاب طرائق الحقایق، آرامگاه امامزاده حسین در مرکز شهر قدیمی و باستانی طبس جای داشته و بقعه و بنا و موقوفاتی دارد و شهر قدیم در اطراف همان امامزاده بود. «بر اساس کتیبه ای که در درون بنای اصلی بارگاه امامزاده بوده بنای اولیه امامزاده به صورت اتاقی مربع بوده که در بالای آن فضایی هشت وجهی و گنبدی بر فراز آن نهاده بودند. (طرائق الحقایق ج 3 ص 719)

دایره المعارف تشیع کیفیت بقعه و گسترش بناهای اطراف آرامگاه امامزاده را به هنگام معرفی بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران قبل از زلزله 1357 چنین معرفی نموده است:

این زیارتگاه در آن زمان دارای صحن و ایوان و حرم بوده و درشرق حرم صحن کوچکی معروف به بست بوده و در غرب این بست، راهرو و آب انبار بزرگی به گنجایش هزار متر مکعب قرار داشته و در کنار این صحن ایوانی معروف به ایوان امیرعلی شیرنوایی وجود داشته است. می گویند: در گذشته این ایوان دارای نقاشی ها و گچ بری های جالبی بوده و ارتفاعی بیشتر از امروز داشته است. با عبور از ایوان راهروی طولانی وجود داشته و در دو طرف آن مقبره هایی با تاریخ کهن بوده از جمله سنگ قبر خواجه شمس الدین حسین شاه نامی با تاریخ 800 هجری بوده که هنوز موجود است و در برابر مقبره مزبور ساختمان دیگری معروف به چهل چراغ و مقبره عماد الملک و میرزا ابوالقاسم خان و سردار مکتوم که همگی حکمران طبس بوده اند دیده می شد. در سمت جنوب بنای چهل چراغ، در ورودی حرم قرار داشت. قبل از ورود به حرم دو رواق با گنبدی به ارتفاع 15 متر دیده می شد که از آنجا به محوطه مستطیلی شکل وارد می شدیم که به دارالحفاظ معروف بود. وقتی وارد حرم می شدیم حرم چهار گوشه ای را می دیدیم که بر فراز آن گنبدی به ارتفاع 12 متر برپا شده بود. دیوارهای حرم تا زیر گنبد با گل های زیبا نقاشی شده بود. بر بالای دیواره حرم کتیبه ای با خط نسخ نگارش یافته بود که این کتیبه از قدیمی ترین تاریخ های مربوط به این آرامگاه یعنی سال 449 هجری قمری بود». به این کتیبه کتاب سرزمین و مردم ایران ص 801 اشاره کرده است. در آن کتاب آمده: آرامگاه امامزاده حسین بنا به نوشته کتیبه درون گنبد در 449 هجری قمری ساخته شده است. روی صندوق چوبی مرقد تاریخ 980 هجری قمری دیده می شد. از ایوان سمت جنوب امامزاده به صحن دیگری راه می یابیم که ابعاد آن 24×23 متر است و اطرافش مقبره های خصوصی بنا شده است. در وسط اتاق، زیر گنبد ضریحی نقره ای مشبک با طول 4/20 متر و عرض 2/60 متر و ارتفاع 3/5 متر نصب شده بود و در درون ضریح سنگ قبری از جنس مرمر در ابعاد 2/67 متر طول و 1/16 متر عرض و 1 متر ارتفاع داشته است. این بنای قرن پنجم با توجه به زلزله های مخرب محلی و خواست مردم در طول زمان بارها مرمت و بازسازی شده است. این بنا به شماره 337 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است». ( دایرة المعارف تشیع جلد 2 ص 422)

تصویری وجود دارد که برگرفته از کتاب آثار ایران می باشد که ساختمان زیارتگاه امامزاده حسین بن موسی الکاظم (علیه السلام) را که مربوط به عهد تیموریان در قرن هشتم است را نشان می دهد. این تصویر در کتاب حسین بن موسی ستاره پر فروغ آسمان کویر در سال 1377 ص 66 انتشارات به نشر آستان قدس نیز آمده است. این بنا در عهد صفویه مرمت و بازسازی شد و ساختمانهایی به آن افزوده شد و صحن ها و رواق هایی در کنار بقعه با خشت و گل بنا شد و گنبد اصلی نیز مرمت و تزیین گردید و موقوفاتی برای تأمین مخارج و هزینه های آن معین شد.

در دوره قاجاریه به سال 1205 هجری قمری با توجه به کتیبه موجود بنای حسین بن موسی در زمان حکمرانی امیرحسن خان شیبانی مرمت و بازسازی می گردد. به احتمال زیاد این بازسازی تاریخ احداث بنای اولیه را از بین برده است. کتیبه ای که سال 494 زمان ساخت بنای اصلی آرامگاه را نشان می داد تا قبل از زلزله مخرب 1357 در گنبد بنا مکتوب بوده است. (ص 69 کتاب حسین بن موسی ستاره پر فروغ آسمان کویر در سال 1377 ص 66 انتشارات به نشر آستان قدس). این بنای تاریخی به شماره 337 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

شبانگاه بیست و پنجم شهریورماه 1357 براثر زلزله وحشتناک 7/4 ریشتری تمام شهر طبس در کمتر از چند ثانیه به تلی از خاک مبدل شد و بقعه و بارگاه امامزاده نیز از این زلزله در امان نماند و بکلی ویران شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر حسب فرمان امام (رحمة الله علیه) آستان قدس رضوی بازسازی این بارگاه را آغاز و در سال 1363 زیارتگاهی بسیار مجلل و با شکوه بر فراز مدفن این امامزاده احداث شد. پس از اتمام بقعه مرکزی حرم مطهر به متولیان محلی واگذار شد؛ لیکن به لحاظ موقعیت جغرافیایی بقعه و قرار گرفتن آن در مسیر راه زائران امام رضا (علیه السلام) که از مناطق مرکزی به مشهد الرضا مشرف می شدند و با توجه به عدم امکانات بازسازی کامل این امامزاده توسط متولیان محلی سبب شد تا مقام معظم رهبری طی حکمی بتاریخ 1373/4/4 تولیت این مکان مقدس را به آیت الله واعظ طبسی نماینده خود در خراسان و تولیت آستان مقدس رضوی تفویض نمایند.

ساختمان فعلی

طرح جامع آستان امامزاده با زیر بنای هفتاد هزار متر مربع با کاربریهای فرهنگی، خدماتی، درمانی و تفریحی شامل بخش های ذیل می باشد:

حرم

حرم امامزاده حسین بن موسی (علیه السلام) به شکل مربع و به مساحت 120 متر مربع می باشد. ازاره ی آن از کف حرم به ارتفاع 1/37 متر از سنگ مرمر اعلا به رنگ سبز یشمی و مابقی تا سقف به مساحت 600 متر مربع آینه کاری می باشد. اگر آینه کاری سایر نقاط امامزاده را در نظر بگیریم جمع کل آینه کاری به 4060 متر مربع می رسد.

در وسط اضلاع حرم هشت ترنج بزرگ به صورت گچ کاری و زمینه آبی دیده می شود که سوره های کوچک قرآن با خط و طراحی زیبا در آن مکتوب است. حرم از چهار طرف چهار در ورودی دارد که در صفه های زیبا و از چوب گردو ساخته شده و به رواق ها ارتباط دارند. علاوه بر این درها تعداد 24 در چوبی در محل ورود به دیگر نقاط بقعه قرار دارد.

رواق ها

تعداد 8 رواق که چهار تای آن اصلی و به شکل مربع در ابعاد 9×9 متر و چهار رواق به صورت هشتی بین رواق های اصلی به مساحت 78 متر مربع با سقف گنبدی به نام های دارالسلام، دارالولایه، دارالعباده، دارشهدا، دارالشکر، دارالرّحمه، دارالذّکر و دارالمغفره در اطراف ضریح ساخته شده است.

گنبد بر فراز بارگاه گنبدی زیبا جای دارد که نمای بیرونی آن از کاشی معرق تزیین یافته است. در سطح گنبد ترنج هایی از کاشی معرق وجود دارد که در ترنج بالایی کلمه «الله» و در ترنج های زیر اسامی پنج تن «محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین» به طرز زیبایی نوشته شده در ساق گنبد به صورت کمربندی آیاتی از سوره نور مکتوب شده است. بلندی گنبد از داخل حرم 12 متر و از بیرون 25 متر و قطر دور گنبد 42 متر می باشد. چهل چراغی بزرگ با 159 شعله و تعداد چهار لوستر 24 لامپی و 8 لوستر 66 شعله ای در صفه های ورودی به حرم دیده می شوند. سقف حرم دارای دو پوشش است. پوشش اول آینه کاری و بین دو پوشش آن فضایی خالی وجود دارد. نمای داخلی گنبد از کف تا ارتفاع 1/37 متری با سنگ مرمر و باقی تا سقف آینه کاری می باشد. در زیر سقف گنبد تعداد 8 ترنج با زمینه آبی گچ کاری شده و سوره های کوچک قرآن به شکل زیبایی در آن نوشته شده است. در آینه کاری دیوارها کتیبه ای در ارتفاع 7 متری از کف با زمینه زرد رنگ طراحی و هفده آیه از سوره یاسین با خط ثلث بر روی آن نوشته اند. تعداد چهار برج ساعت در اطراف گنبد به ارتفاع 9 متر دیده می شود که معرق کاری شده و از دو سو زمان را نشان می دهد.

گلدسته ها

در 4 زاویه صحن امامزاده تعداد چهار گلدسته به عنوان برج ساعت مرتفع و زیبا به ارتفاع 40 متر و قطر 11 متر با 90 پله و با کاشی کاریها زیبا و معرق کاری جلوه خاصی به بارگاه می دهد. (امینی، 1385: 169)

صحن

صحن امامزاده بالغ بر چهل و چهار هزار متر مربع وسعت دارد. دارای شش باب سردر بزرگ ورودی است. سردر صحن ها هر کدام 275 متر مربع زیربنا دارند که در دوطبقه با رعایت معماری سنتی ساخته شده و در مجموع تعداد 12 سوئیت با تجهیزات کامل سکونتی می باشند.

بر سردرهای بزرگ صحن معرق کاری و نماسازی کامل اجرا شده است. هر یک از سردرهای بزرگ به نامهای: باب الحسین، باب السلام، باب الحوائج و باب الغدیر، باب الشهدا و باب الرضا نام گذاری شده اند.

سقاخانه

تعداد دو سقاخانه با زیربنای 135 متر مربع و ارتفاع 9 متر با گنبد فیروزه ای با کاشی های معرق و سنگهای زیبای گرانیتی در دو سمت پایین پا و بالاسرامامزاده جهت استفاده زوار به صورت هشت ضلعی احداث شده و در اطراف هر کدام چهار برج نور تعبیه شده است.

برج های نور

تعداد 60 برج نور با ارتفاع متفاوت روشنایی مورد نیاز بارگاه امامزاده را تأمین می کنند.

فضای سبز

فضای سبز امامزاده در حدودی به مساحت 42000 متر مربع با کاشت حدود 40 نوع گل و گیاه با 10000 مترمربع به کشت انواع گلها از قبیل گل شب بو، بنفشه، همیشه بهار، مینا چمنی، اطلسی، جعفری، رعنای زیبا، پریوش اختصاص یافته است. بقیه به زیر کشت انواع مرکبات و نخیلات و زیتون که در تمام فصول سبزند موجب شده تا علاوه بر تلطیف هوا جلوه زیبا و منحصر به فرد به صحن و سرا بخشیده و زائران حضرتش را با آسایش روحی و روانی به مشهد الرضا رهسپار می گرداند. (طبس میقات الرضا شماره 12 سال 1392 ص 30)

از دیگر امکانات رفاهی ـ خدماتی امامزاده: پاسگاه انتظامی حرم، دارالشفاء حضرت، گرمابه رضوان با 25 دوش در دو بخش مردانه و زنانه، کشتارگاه ذبح دام نذری زائران، پارک بازی کودکان به مساحت 1000 متر مربع؛ تعداد 160 سکوی زیبا، دو فروشگاه تعاونی و آشپزخانه با تجهیزات کامل و بطور شبانه روزی در خدمت زائران می باشد.

 ضریح

ضریحی که روی مرقد امامزاده قرار گرفته 4/27 متر طول و 2/60 متر عرض و 3/5 متر ارتفاع دارد. کتیبه ای در قسمت فوقانی آن با زمینه آبی طراحی شده که با خط ثلث و طلایی سوره هل اتی بر روی آن نوشته شده است. در قسمت بالای این حاشیه کتیبه طلایی است که انحنایی به سمت بیرون دارد و بالاتر از آن ترنج هایی طلا کاری و جدا از هم ساخته شده که در وسط هر ترنج اسمی از اسماء الهی در زمینه لاجوردی با رنگ سفید نوشته شده است . تعداد این ترنج ها 46 عدد است و چهار گلدان طلایی در بالای هر زاویه ضریح قرار دارد. اطراف ضریح مشبک است و نقره کاری و طلاکاری شده و در وسط ضلع غربی آن دری تعبیه شده که با گل و بوته روکش نقره زینت یافته است. این ضریح در سال 1405 هجری قمری ساخته شده است. مرقد امامزاده در وسط ضریح و دارای سنگ مرمر به طول 2/67 متر و عرض 1/16 متر و ارتفاع 1 متر است و با پارچه ای از جنس مخمل سبز پوشیده شده است. ( امینی: 169)

فعالیت های فرهنگی

مجموعه فرهنگی امامزاده در بنایی با سه طبقه و زیربنای 1760 متر مربع در ضلع غربی متناسب با اقلیم گرم و خشک ساخته شده است. ساختمان فرهنگسرا بر اساس معماری سنتی و بومی بوده و جهت تعبیه هوا در آن از بادگیر استفاده شده است. اهم فعالیتهای فرهنگی امامزاده عبارتند از:

ـ عرضه کتب و محصولات فرهنگی در فروشگاه و نمایشگاه

ـ برگزاری مراسم ویژه به منابستهای اعیاد و تولد ائمه (علیهم السلام) و همچنین شهادت معصومین (علیهم السلام)

ـ اقامه نماز جمعه و اعیاد فطر و قربان و نمازهای جماعت یومیه

ـ برگزاری مراسم دعاهای کمیل، ندبه و توسل و جلسات مربوط به آموزش و تفسیر قرآن و دعوت از قاریان ممتاز و برجسته بین المللی و کشوری

ـ برگزاری جلسات مشورتی جهت بهره گیری از صاحب نظران برای بهبود فعالیتهای فرهنگی

ـ برگزاری مسابقات فرهنگی هنری و ادبی در سطوح مختلف

ـ تهیه، چاپ و توزیع نشریات، بروشور، مجلات و غیره و برگزاری نمایشگاه کتاب و محصولات فرهنگی

ـ فعالیتهای فرهنگسرا و کتابخانه مجهز امامزاده، ارائه خدمات فرهنگی به زائران و همکاری با رسانه های گروهی

ـ بهسازی گلزارشهدای دفاع مقدس در محل امامزاده به مساحت 850 متر مربع توسط بنیاد شهید اجرا شده است.

تسهیلات رفاهی ـ اقامتی

زائرسرا، حدود 150 اتاق به مساحت 72000متر مربع در اطراف صحن وجود دارد که تعدادی از آنها مقبره و باقی محل تشکیل کلاس های آموزش قرآن، فروشگاه، انبار، اسکان کارگران و تأسیسات و اسکان زائران مورد استفاده قرار می گیرد. دفتر زائرسرا بطور شبانه روزی مشغول ارائه خدمات به زائران می باشد. همچنین 12 باب مهمانپذیر(سوئیت) با امکانات کامل به مساحت 1650 متر مربع در سردرهای بزرگ ورودی، پاسگاه انتظامی، دارالشفاء حضرت، پارک بازی کودکان در زمینی کف پوش به مساحت 1000 متر مربع، کشتارگاه جهت ذبح دام های نذری، مجموعه باغ های رضوان شماره 1و 2 با مساحت 80000 متر مربع، گرمابه رضوان با 25 دوش در دو بخش خواهران و برادران، دو باب آشپزخانه با تجهیزات کامل آشپزی، فعالیت شبانه روزی دفتر زائرسرا جهت خدمات رسانی به زائران به طور شبانه روزی در خدمت زائران می باشد.

پارکینگ

تعداد دو پارکینگ شبانه روزی در اضلاعی شرقی و غربی میدان امامزاده بطور شبانه روزی از وسایل نقلیه زائران محافظت می کند و یک پارکینگ رایگان در ضلع شمالی وجود دارد.

زیارت نامه

السَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا السَّیِّدُ الزَّکِیُّ، اَلطّاهِرُ الوَلِیُّ، وَالدّاعِی الحَفِیُّ؛ اَشهَدُ اَنَّکَ قُلتَ حَقّاً، حَقّاً، وَنَطَقتَ حَقّاً وَصِدقاً، وَدَعوتَ اِلی مَولایَ وَمَولاکَ، عَلانِیَةً وَسِرًّا، فازَ مُتَّبِعُکَ، وَنَجا مُصَدِّقُکَ، وَخابَ وَخَسِرَ مُکَذِّبُکَ، وَالمُتَخَلِّفُ عَنکَ، اَشهَد لی بِهذهِ الشَّهادَةِ، لِاَکونَ مَنَ الفائِزینَ بِمَعرِفَتِکَ وَطاعَتِکَ، وَتَصدیقِکَ وَاتِّباعَکَ، وَالسَّلامُ عَلَیکَ یَا سَیِّدِی وَابْنَ سَیِّدِی یَا حُسَینَ بْنَ مُوسَی الکاظِم. اَنتَ بابُ اللهِ المُؤتی مَنهُ، وَالمَأخوذُ عَنهُ، اَتَیتُکَ زائِراً، وَحاجاتی لَکَ مُستَودِعةً، وَها اَنَا ذا اَستَودِعُکَ دینی وَاَمانَتی، وَخَواتیمَ عَمَلی، وَجَوامِعَ اَمَلی اِلی مُنتَهی اَجَلی، وَالسَّلامُ عَلَیکَ یَا حُسَینَ بْنَ مُوسَی الکاظِم.

***

سلام بر تو ای آقای پاک و پاکیزه و سرور من و ای دعوت کننده (به حق) به مهربانی، گواهی دهم که تو حق گفتی و به حق و راستی سخن کردی و (مردم را) آشکارا و نهان بسوی مولای من و مولای خودت دعوت فرمودی رستگار شد پیرو تو و نجات یافت تصدیق کننده ات و نومید و زیانکار شد تکذیب کننده ات و آنکس که با تو مخالفت کرد گواه باش برای من این گواهی را تا من بوسیله معرفت و اطاعت تو و تصدیق و پیروی کردنت از زمره رستگاران باشم و سلام بر تو ای آقای من و ای فرزند آقای من، ای حسین بن موسی الکاظم (علیه السلام). توئی درگاه خدا که از آن درآیند و (معالم دین را) از آن بگیرند آمده ام به درگاهت برای زیارت و حاجت های خود را به تو سپرده ام و من اکنون به تو می سپارم دینم و امانتم و سرانجام کارهایم و همه آرزوهایم را تا پایان عمرم و بر تو باد ای حسین بن موسی الکاظم (علیه السلام) سلام و رحمت خدا و برکاتش.

آدرس:

استان خراسان جنوبی ـ شهرستان طبس ـ بخش مرکزی ـ شهر طبس

بی بی حکیمه(س)

نسب شریف آن حضرت بنا به نظر صاحب کتب بحارالانوار (ج 48 ص 288ـ316 ) کشف الغمه (ج 3 ص39) تحفة العنبریه (ص 63) و از جمله عالم نسابه سیدجعفرآل بحرالعلوم مضبوط است که: درکوههای بهبهان (زردکوه) مزاری است که منسوب به حکیمه است وکسانیکه آنجا رفت وآمد دارندآن مزار را زیارت کنند.

در جایی دیگر استفتاء یکی از علما به محضر صدق یکی از مراجع جهان تشیع حضرت آیةالله سید علی بهبهانی (رحمة الله علیه) در باب سفر به مرقد منور امامزاده بی بی حکیمه (علیه السلام) چنین آمده است: « ... شانه به رجاء زیارت یکی از اولاد موسی بن جعفر (علیه السلام) جایز و مباح و مسافرت با شرائط قصر است و یعنی عدم اقامه، الاحقیرعلی موسوی البهبهانی ...» ضریح این امامزاده در چندین سال قبل بازسازى شده است این زیارتگاه برای مردم مقدس و مورد احترام است گروه زیادى در طول سال از سراسر ایران و به ویژه از نقاط مختلف جنوب کشور و کشورهاى حاشیهٔ خلیج فارس به ویژه در ایام نوروز براى زیارت مرقد مبارک امامزاده بى‌بى حکیمه(علیها السلام) به این مکان مى‌آیند.

علامه مجلسی درکتاب شریف بحارالانوار ج48 ص 316 در میان فرزندان امام موسی کاظم (علیه السلام) از حکیمه نام برده و اظهار نظر نموده است که در جبال طریق بهبهان مزاری است، منسوب به حکیمه بنت امام موسی کاظم (علیه السلام) از شیعیان وقتی آنجا می رسند، او را زیارت می کنند.

آنطوریکه از شواهد و قرائن و برخی روایات استناد می شود، ام احمد مادر حضرات بی بی حکیمه و محمد بن موسی و حمزه بن موسی و احمد بن موسی معروف به شاه چراغ (علیه السلام) است.

مادر حضرت معصومه (علیه السلام) همان مادر امام رضا (علیه السلام) است و برای مادر حضرت رضا (علیه السلام) نامهای متعددی ذکرکرده اند مانند: خیزران مرسیه، ام البنین، نجمه، تکتم، آروی، سکن، سمانه، سقر، ثقراءو... ، پس از آنکه حضرت رضا (علیه السلام) از او متولد شد به او طاهره گفتند.

چنین به دست می آید، وقتی کاروان احمد بن موسی در منطقه میشان در تنگ طویل و عظیم زردکوه بهبهان (گچساران فعلی) زمان کوتاهی را برای استراحت و بیتوته انتخاب می کنند بی بی حکیمه به علت بیماری و خستگی راه و نبود امکانات کافی فوت می کند و توسط برادرش احمدبن موسی (علیه السلام) در این مکان دفن می گردد.

از طرفی نقل است: قبل از حرکت کاروان به سوی فارس گل گل خاتون کنیز با نجابت و همچنین کاکا مبارک غلام با وفای بی بی حکیمه (علیها السلام) به اذن احمد بن موسی (علیه السلام) با تعداد قلیلی از همراهان در این مکان اسکان موقت می شوند تا جایی که بطور دائم می مانند و در همین مکان به زندگی خویش ادامه می دهند.

مرقد منور کاکامبارک در فاصل ه5 کیلومتری وگل گل خاتون در جوارآستانه مقدس امامزاده بی بی حکیمه (علیها السلام) قرار دارد. شاید هم هر دو سالیانی دراز پس از فوت بی بی حکیمه بعنوان زعیم و تولیت آستانه مستقر و مشغول خدمتگزاری به حرم مطهرشده اند.

روایت مرحوم کلینی و داستان بی بی حکیمه (علیها السلام) در زمان ولادت امام جواد (علیه السلام) و سفارشات امام رضا (علیه السلام) به فرزندش نسبت به ایشان حکایت از آن داردکه تا آن حد وجود شریفش حجت و امین برادر بزرگوارش امام رضا (علیه السلام) بوده است. بنابراین علیرغم اینکه سیره و روایت نسبت به آنحضرت در تاریخ گم شده است و به قول نویسنده فهیم جناب آقای محمد مهدی اشتهاردی علت آن خفقان شدید آن عصر و ترس از نگارش زندگی اهل بیت بوده است در عین حال میتوان بعضی از مطالب را از آنچه به جا مانده شرح داد و استناد نمود .

جلال و جبروت بی بی حکیمه (علیها السلام) به نقل از علامه محدث قمی علامه مجلسی می نویسد: ابن شهر آشوب به سند معتبر از حکیمه خاتون (علیها السلام) بنت موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت کرده است: که امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) مرا طلبید و فرمود: در شب تولد امام جواد (علیه السلام) امشب فرزندی نصیب من می شود و بعد اضافه نموده داستان تولد امام جواد (علیه السلام) را و داستان خارق العاده ای از امام جواد (علیه السلام) و اینکه امام رضا فرمودند: آنچه از اعجایب احوال او مشاهده خواهی کرد زیاد است از آنکه اکنون مشاهده کردی.

یکی از امامزادگان مورد توجه عام و خاص که از اقصی نقاط میهن اسلامی ایران به ویژه کشورهای حاشیه نشین خلیج فارس هر ساله بخصوص در فصول تعطیلات نوروزی هزاران مشتاق به حریم عصمت و ولایت را به سوی خود می کشاند آستانه مقدسه حضرت بی بی حکیمه (علیها السلام) می باشد که در ضلع جنوبی فاصله یکصد کیلومتری شهرستان گچساران قرار دارد بقعه متبرکه در موقعیت خاص جغرافیایی در میان دره هایی سر به فلک کشیده و نفت خیز قرارگرفته که در منطقه موردنظر حدود 120 حلقه چاه نفت وجود دارد.

آنحضرت ازکرامات بسیار بالایی برخوردار بوده بطوریکه هر ساله تعدادی از دردمندان و افراد بیمار و لاعلاج را شفا داده است.

نسب امامزاده طبق اسناد و روایات مختلف از دختران بلافصل حضرت امام موسی بن جعفر(علیه السلام) می باشد. در سرگذشت حضرت بی بی حکیمه (علیها السلام) دختر باب الحوائج امام موسی کاظم (علیه السلام) می فرماید در بعضی اخبار و روایات آمده که در زمان حکومت بنی العباس شدت عداوت وکینه بنی عباس علیه اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) اوج گرفت و شروع کردند به حمله و هجوم به خانه های بنی هاشم همه از مدینه فرار کردند و روی به سوی ایران آوردند شدت ظلم بنی عباس بحدی بودکه جوانهای آنها را در هر کجا میدیدند بقتل می رساندند تا زمان ولایتعهدی حضرت امام رضا(علیه السلام) که بنی هاشم برای آزادی خود بطرف ایران آمدند پس از اینکه طبق تاریخ، حضرت امام رضا(علیه السلام) را با حیله به شهادت رساندند تمامی اهل بیت که به ایران آمده بودند خود را گرفتار دیدند و از ترس دشمن پراکنده شدند و دشمن در تعقیب آنها روز بروز بر شدت اعمالش می افزود بطوریکه در هر کجا یکی از بنی هاشم را می دیدند فوری سر می بریدند حضرت بی بی نفیسه به اتفاق برادران و خواهران احمد بن موسی (شاه چراغ) فضل و حسین و حیدر و خواهران حکیمه و زبیده و خدیجه عده ی زیادی از نوادگان امام موسی کاظم (علیه السلام) از طریق خوزستان وارد استان فارس شده و در آنجا جنگ برپا می شود و عده ای به شهادت می رسند و بقیه درکوهها و دشت بهبهان و اطراف پراکنده می شوند و در آنجا عده ای به شهادت رسیده و بقیه به کوهها پناه می برند حضرت بی بی حکیمه(علیها السلام) در این شرایط سخت و دشوار متوجه می شوندکه عده ای از جوانها کشته شده اند دستور داده میشود زنها به کوهها و بیابانها پناه ببرند زنها هم از وحشت و ترس از اینکه دشمن به آنها حمله نماید به کوهها و بیابانها پناه می برند، تشنه وگرسنه از ترس و وحشت به خود می لرزند طبق روایات بی بی مکرمه بر اثر ترس از دشمن به کوهها و بیابانها حرکت می نماید و دشمن هم در تعقیب آنها بوده بی بی همچنان در بیابانهای بی آب و علف سرگردان بوده و دشمن از هر سو در جستجوی آنها بوده تا آنانرا به قتل برسانند بی بی سرگردان و متوحش وتنها از بیکسی خود ناله و زاری می کرد بی بی نفیسه در بیابان ها و تپه ها راه خود را ادامه می دادکه ناگهان دشمنان به بی بی نفیسه رسیدند و او را محاصره کردند. دختری جوان آن هم دختر امام در این حال دست بسوی آسمان برد و دعا کرد و در حالیکه به خود می لرزید می فرمود: یا ارحم الراحمین بحق ابائی العیامین، خلصنی من البلاءالعظیم. در این هنگام به ام رالهی کوه نعره کشید دو تکه شد و شکاف برداشت و بی بی وارد غار شد و شکاف در پشت سرش بهم آمد. در این موقع دشمنان که به محل رسیدند ملاحظه کردند که آنحضرت ناپدید شده و پس از جستجو متوجه گردیدند که بی بی به داخل غار رفته و هیچ راهی ندارد جز یک روزنه که در آن نور می درخشد خسته و ناراحت و عصبانی از اینکه تا اینجا او را تعقیب کرده اند از دستشان رفته چه باید بکنند پس از مشورت تصمیم گرفتندکه آنجا را به آتش بکشند اول آنجا را علامت گذاشتند بعدبیل وکلنگ آوردند تا آنجا را بشکافند چهل شبانه روز آنجا را کندند ولی نتیجه نگرفتند ناچارآتش افروختند و آنجا را به آتش کشیدند و حالت بی بی شد حالت حضرت زینب دختر امیرالمومنین(علیه السلام) در عصر عاشورا که خیمه ها را آتش زدند دشمنان وقتیکه آنجا را آتش زدند هلهله و شادی می کردند به این تصورکه یا او را می سوزانند و یا مجبور به خروج می کنند و دستگیر می نمایند ولی مایوس شدند و سرافکنده و شرمسارآنجا را ترک نمودند و حال بی بی مثل حضرت زینب(علیها السلام) در روز عاشورا شد اما بی بی مکرمه در تنهائی خود نشسته بر غریبی و بیکسی خویش گریه میکرد و خداوند این چنین او را از دست دشمن نجات داد و درآنجا چشمه آب گوارائی مانند آب زمزم جاری نمودکه تاکنون از پشت حرم جاری است و درحال حاضر هم اهالی روستا از آن استفاده می کنند آن بانوی مکرمه تنها در میان کوه باقی ماند و هیچکس به او دسترسی نداشت و مرتبا به درگاه خداوند راز و نیاز می کرد ندا می داد کجایند اهل بیت من کجایند عشیره من کجایند برادران من چه می دانند که من اینک تنها و بیکس در میان کوه نشسته ام آن بانوی بزرگوار تنها در میان کوه باقی مانده بود وکسی به او دسترسی نداشت تا اینکه مدتی نه چندان دور حکومت بنی عباس سرنگون گردید و این ماجرا بر زبانها افتاد که یکی از نوادگان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآل وسلم) داخل کوه شد و از کرم و معجزات الهی از کوه خارج نشده مردم با شنیدن این خبر دسته دسته به آن کوه می آمدند و آنرا تبرک می کردند.

به امامزاده بى‌بى حکیمه (علیها السلام) دخترامام موسی بن جعفر(علیه السلام) مشهور می باشد. نسب شریف آنحضرت بنا به نظر صاحب کتب بحارالانوار (ج 48 ص 288ـ316 ) کشف الغمه (ج 3 ص39) تحفة العنبریه (ص 63) و از جمله عالم نسابه سیدجعفرآل بحرالعلوم مضبوط است که: درکوههای بهبهان (زردکوه) مزاری است که منسوب به حکیمه است وکسانیکه آنجا رفت وآمد دارندآن مزار را زیارت کنند.

در جایی دیگر استفتاء یکی از علما به محضر صدق یکی از مراجع جهان تشیع حضرت آیةالله سید علی بهبهانی (رحمة الله علیه) در باب سفر به مرقد منور امامزاده بی بی حکیمه (علیها السلام) چنین آمده است: « ... شانه به رجاء زیارت یکی از اولاد موسی بن جعفر (علیه السلام) جایز و مباح و مسافرت با شرائط قصر است و یعنی عدم اقامه، الاحقیرعلی موسوی البهبهانی ...» ضریح این امامزاده در چندین سال قبل بازسازى شده است این زیارتگاه برای مردم مقدس و مورد احترام است گروه زیادى در طول سال از سراسر ایران و به ویژه از نقاط مختلف جنوب کشور و کشورهاى حاشیهٔ خلیج فارس به ویژه در ایام نوروز براى زیارت مرقد مبارک امامزاده بى‌بى حکیمه (علیها السلام) به این مکان مى‌آیند.

کرامات

در این میان فرد مومنی که در بندر دیلم اقامت داشت و صاحب اولاد نمی شد روزی به همسرش گفت بیا ما هم کنارآن کوه برویم و از خدا بخواهیم به برکت دختر رسول الله بر ما منت نهد و ما را صاحب اولاد گرداند از خدا می خواهیم به حق و کرامتی که این بی بی نزد او دارد مراد ما را حاصل کند و ما را ناامید برنگرداند همسرش گفت با کمال میل می پذیرم پس بهمراه شوهرش به آن کوه که محل اختفای بی بی بود رفتند زن کنار روزنه که نور از آن به بیرون می تابید ایستاد و به بی بی توسل جست و مقام و مرتبه رفیعی که آنحضرت نزد خداوند داشت سبب گردید که پروردگار کریم فرزندی به آن خانواده عطا فرماید که موجب روشنی دیدگانشان شود. چندی از مراجعت آن زن به دیار خود نگذشت که باردار شده آنگاه که مدت معین را گذراند پسری بدنیا آوردکه به مانند ستاره ای درخشان بود روزی آن مرد به همسرش گفت اینک که به مراد خود رسیده ایم شایسته است نذر خویش را نسبت به دختر امام موسی بن جعفر (علیه السلام) ادا کنیم که این برما واجب است زن گفت آنچه صلاح می دانی عمل کن. تعدادی گوسفند با خود برگرفتند و همراه عشیره خویش رهسپار آن کوه گشته تا نذرشان را ادا نمایند وقتیکه به آنجا رسیدند از بابت نعمتی که خداوند به برکت دختر امام موسی کاظم(علیه السلام) نصیب آنها گردانیده بود به سرور و شادمانی گردهم نشستند روز سوم ناگهان متوجه شدند صاحب نذر یعنی آن پسر در میان آنها نیست و معلوم نیست به کجا رفته است این ماجرا بر پدر و مادر او گران آمد بنای گریه و زاری نهادند و بر سر و صورت خود می زدند شادی آنها مبدل به ماتم شد پدر از همه خواست تا به جستجوی او برخیزند و در میان کوه و دره در پی اوگشتند اما چیزی عایدشان نشد بی آنکه خبری از او بدست آورند بازگشتند و همه ناامید و غمگین بار مراجعت بستند تا به دیارخویش بازگردند هنگام اذان مغرب بودکه یک مرتبه دیدندآن پسر از پشت سرآنها شتابان می آید و صدا می زند مادر پدر بایستید بایستید با دیدن این صحنه همه شادمان و خوشحال بطرف او شتافتند پدر و مادر فرزند خویش را در آغوش فشرده و غرق بوسه نمودند و از او پرسیدندکجا رفته بودی و چه کردی گفت گوش کنید تا به شما بگویم من سر به دره ها وکوهها نهادم همینطورکه اطرافم را نظاره می کردم و می رفتم دیدم درنده ای وحشی از میان کوه پدیدارشد و راه را بر من بست و قصد حمله به من را داشت من نیز برای نجات به این سو وآن سو میدویدم و فریاد می کشیدم آن حیوان درنده در پی من دهان بازکرده بود تا به من حمله ور شودکه یکمرتبه متوجه شدم زنی چون حوریه بهشتی از روزنه کوه بدر آمد مرا در برگرفت و با خود به درون کوه برد، درون کوه نزد او درختان و جویبارها و میوه های فراوان و شاخسارهای آویزان یافتم او درکمال ناز و نعمت به سر می برد اما بر چهره او آثار افسردگی و اندوه هویدا بود او تاکنون که نزد شما می آیم از من نگهداری می کرد و چون فهمیدکه شما بار سفر بسته اید تا برگردید مرا نزد شما فرستاد و این کیسه درون خورجین را به من داد آنها کیسه را گشودند و دیدند درون آن انواع جواهرات و طلا و نقره است و درپای آن پسر بچه نیز خلخالی و برگردنش طوقی از یاقوت سرخ بسته بود و همچنین بر او جامه ای نیکو پوشانده بود و شمشیری نقره فام در دست داشت. والدین آن پسر وقتی این همه هدیه را دیدند بسیار مسرور و شادمان شدند و او را موجب خیر و برکت خود دانستند و از این بابت خدا را سپاس گفتند.

جایگاه و مکان زيارتگاه

آستانه مقدسه امامزاده بی بی حکیمه (علیها السلام) یکی از بقعه های متبرکه مشهور کشور است که در فاصله 700 متری جنوب غربی روستایی که به همین نام معروف است از توابع شهرستان گچساران دوگنبدان حدفاصل بین شهر بندری گناوه به دوگنبدان در دامنه زردکوه بهبهان (گچساران) در میان تنگی عظیم و طویل در فاصله یکصد کیلومتری جنوب شرقی شهر دوگنبدان و 90 کیلومتری شهر بهبهان قرار دارد.

دارای جاده ای کوهستانی و ناهموار، یعنی قبل از اینکه واحدهای ذیربط  راهسازی و ترابری با مشارکت، شرکت نفت گچساران نسبت به جاده سازی آن اقدام کند، مردم دوگنبدان و سایر بلاد از زمانهای گذشته برای رسیدن به این مکان مقدس راهی سخت و صعب العبور و کوهستانی را از طریق روستاهای آب شیرین، کمبل، زهره، باباکلان، با پای پیاده و یا با استفاده از چهارپایان طی می نمودند اما امروزه وجود جاده آسفالته وسایل نقلیه عمومی و امکانات رفاهی موجب گردیده تا زوار بیشتری توفیق زیارت آنحضرت را پیدا کنند به طوری که در روزهای تعطیل و ایام الله زائرپذیر حدود 10/000 نفر به این بقعه متبرکه وارد می شوند و حدوداً 30% از آنان شب را در این مکان بیتوته می نمایند در وضعیت کلی مسیر جاده گچساران به بی بی حکیمه حداقل 6 منزلگاه است. ابتداء از جاده آب شیرین تا منزلگاه دوم یعنی روستان کمبل 7 کیلومتر و از آنجا به دو راهی پالایشگاه آب شیرین شرکت نفت 6 کیلومتر که در نزدیکی این منزلگاه قدمگاه امیرالمومنین معروف و مشهور و دو اصله نخل بلند در سمت راست جاده که البته این محل مورد احترام اهالی می باشد درکیلومتر 30 «پل رودخانه زهره» منزلگاه دیگری است که چشم انداز طبیعی زیبایی دارد و در کیلومتر 12 روستای باباکلان منزلگاه بعدی است که به نسبت آباد و شلوغ است. در فاصله 16کیلومتری باباکلان توقفگاه دیگری است بنام روستای شاهزاده محمد که در ضلع شمال غربی آن بقعه متبرکه شاهزاده محمد واقع شده که مورد احترام است. منزلگاه بعدی در فاصله 15 کیلومتری این روستا درکنار جاده بقعه کاکا مبارک غلام با وفای بی بی حکیمه است که این بقعه نیز مورد احترام می باشد. آخرین منزلگاه در فاصله 5 کیلومتری است که آستانه مقدسه حضرت بی بی حکیمه خاتون(علیها السلام) است که مورد احترام امامان معصوم بوده است.

از بنای اولیه این بقعه تا قبل از امرای محلی و جانشیان تیمور (تیموریان) چندان اطلاعی در دست نیست محتمل است قبل از این دوره بنای قدیم که یقیناً برج ساده چینه ای بی پیرایه ای بیش نبوده است توسط منسویین نزدیک و اصحاب ایشان که از نقبای ارجان بهبهان بوده اند ساخته شده است.

صاحب کتاب ستارگان پراکنده اسلام زمین (ص528-527) در ذکر احوال امامزادگان کرانه های جنوبی خلیج فارس و دامنه شمال و شرق جبال زاگرس از این بقعه چنین یاد می کند: این بنا در سال 999(هـ.ق) به امر عباس میرزا شاه عباس بزرگ به سردار لایق خود الله وردیخان حاکم فارس پس از قطع تجاوز و تسلط دست اندازیهای پرتقالیها در مناطق خلیج فارس و بنا در جنوبی احداث گردید و تا قبل از اجرای طرح جامع آن توسط اداره اوقاف استان سالها توسط قومی معروف به کاکا سیاه که به قولی از طرف بحرین به این منطقه مهاجرت کرده اند تعمیر و محافظت می شده است بدین صورت که هرساله گچ آنرا با حمل شتر از منطقه گناوه می آوردند و سقف آنرا با تیر چوبی و برگ درختان پوشش و اندود می کردند و همین قوم موظف بودند هیزم و خاشاک مورد مصرف زوار را تأمین و نسبت به سرپناه آنان در طول شبانه روزآشیانه ای (اطاقهای چینه ای) تدارک و فراهم نمایند قدیمی ترین قسمتی از گنبدخانه امامزاده بی بی حکیمه شاید مربوط به معماری قبل از سال 1200(هـ.ق) که به امر عباس میرزا (شاه عباس بزرگ صفوی) با سنگ رودخانه ای و ساروج و برگ و چوب درختان احداث شده است.

بنایی که بنام بقعه متبرکه بی بی حکیمه(علیها السلام) نامیده می شود از نظر قدمت جایگاه متعلق به اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری قمری می باشدکه به تدریج بناهای دیگری به آن الحاق شده است. عاقبت سیرتطور و تحول و تکامل فن و هنر و ظارفت معماری در این آستانه به صرف تجدید بنای جدید بکلی تخریب اما تجلی مرقد و تربت پاک آن بزرگوار همچنان یکی از کهن ترین و شکوهمند ترین و با صلابت ترین ابنیه مذهبی و تاریخی منطقه جنوب کشور است که باهیبتی شکوهمند و بدیع پایدار مانده است. دیوارهای سنگی آن از سه طرف طبیعی بوده ، بطوری که به شکل ناهمواری تا سقف سنگ تراشی شده و دورتا دور دیوارها با ملاط سیمان زبره کاره شده است در قائده کلی حرم، قبر دقیقاً در وسط منحنی قرار نگرفته و بیشتر مایل به سمت شمال است همچنین قبر دیگری که مربوط به گل گل خاتون به قولی کنیز با نجابت بی بی حکیمه (علیها السلام) است متصل به مزار منو حضرت قرار گرفته و بیشتر به سمت شمال متمایل است بر روی مزار آنحضرت ضریح بزرگی قرار گرفته و ضریح کوچکتری از قبر دومی محافظت میکند.

گنبد حرم که قدیمی ترین بخش مجموعه است مرقد منور واقع شد و مقبره آن به صورت یک برج بلندگنبدی شکل می باشدکه به نظر می رسد اولین گنبد بوده که در اواسط قرن چهارم هجری قمری بر روی مزار آن بزرگوار به دستور تعدادی از فرزندان و احفاد برادرش زید النار از قبیل ابومحمدحسن و یا زید و حسن که از نقباء ارجان بوده اند ساخته شده است.

این گنبد به نقل از راوی حج حسنعلی پروازکه تا قبل از مصاحبه نگارنده در سال 1379(هـ.ش) که بیش از صدسال عمر داشته است مشاهدات خود را نسبت به کتیبه ای موجودکه در پایین گلوگاه ساق گنبد قدیم قرار داشته چنین بازگو می کند: این گنبد به دستورشاه طهماسب صفوی به سال 984-931هـ.ق باشد توسط عبدالسلام علوی مولانان کمال الدین عبدالسلام علوی مورد تعمیر و بازسازی کامل قرارگرفته است و در زمین لرزه مهیب سال هزار به بالا شاید زمین لرزه خانمانسوز سال 1052 یا 1085هـ.ق باشد با ریزش سنگهای عظیم ویران شده است و در سال 1100هـ.ق توسط سادات طباطبائی بهبهان پس از تسطیح و بازیابی مجدد قبر مطهر و برداشتن سنگهای عظیم در محدوده و جوار مرقد منور گنبدی به همان سبک و شکل قدیم با سنگ و ساروج بر روی آن احداث گردید این گنبد تا سال 1339(هـ.ش) با ارتفاع 5 متر و قطر هر ستون 2 متر با عمق استوانه ای خود در سطحی معادل 3+3 متر با سنگ و گچ پایدار بوده است در پایین گلوگاه ساق این گنبد کتیبه ای وجود داشته با چهار سطر نوشته شده که در مرمت های بعدی بطورکامل لطمه دیده و قابل خواندن نبوده است.

ضریح مطهر و مبارک حضرت بی بی حکیمه (علیها السلام) بنت امام موسی بن جعفر(علیه السلام) که درسال 1383هـ.ش ساخته و نصب گردید.

آخرین سنگ قدیم مزار مربوط به سال 1232(هـ.ق) که دارای ارزشهای فرهنگی و تاریخی بوده و علی الاصول می بایستی از آن حفاظت به عمل آید و در صورت امکان انتقال داده شود اندازه این لوح سنگ به ارتفاع 37 و عرض 28 و قطر 8 سانتی متر می باشدکه احتمالاً از نوع سنگهای تراورتن سخت به رنگ سفید متمایل به خاکی است بر سطح این کتیبه به خط ثلث طغرایی چنین نوشته شده است: (بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین درسنه میمونه پارس سنه 1232هجری به توفیق خداوند جمیل جناب حاجی حسن خان کلهرالبلوک لیراوی طاب ثرا موفق به تأسیس بنیان بقعه متبرکه حضرت بی بی حکیمه خاتون (علیها السلام) گردید معماری بدست استاد سلبعلی قنواتی)

نوساز بودن ساختمان آستانه و عدم تفکیک اطاقها و برخی از سالن ها و پی ایوانها در دو طبقه آستانه مبارکه تعداد رواقها به درستی قابل محاسبه نیست چنین بنظر می رسد که در برگیرنده مضجع شریف بیش از هشت رواق قابل پیش بینی است.

تعداد دو صحن هر کدام به مساحت 1600 متر مربع در حیاط طبقه اول و پشت بام طبقه آخرکه گنبد حرم در گوشه ای از آن قرارگرفته وجود دارد.

صحن امام خمینی (رحمة الله علیه) یکی از با صفاترین اماکن آستانه مبارکه است که در قسمت درب ورودی حرم مطهر واقع شده و اطراف آنرا ساختمانهای آستانه فراگرفته است این صحن به سبب فضای گسترده آن محل انجام مراسمات مذهبی و محل اقامه نماز جماعت و در ایام سوگواری نیز مردم به صورت دسته های مذهبی درآنجا به عزاداری می پردازند.

صحن جبل النور: اسکان و محل نشیمن این مکان پشت بام آخرین طبقه آستانه است که از طبیعت کوهستانی پرطراوت و با صفایی برخوردار است از منظر دیگر وجود گنبد شش ستونه آستانه است که بر سقف طبقه دوم همچون نگینی بر تارک طبیعت آن سامان می درخشد قسمتی از منحنی بن گنبد موازی با کوه و دیوارهای سمت مغرب و مشرق آستانه از دور طرف متصل به کرانه های عظیم کوهستانی است.

درب باب المراد: در داخل صحن حرم با فاصله 6 متری ضریح مطهر به سمت غرب درب کوچکی به شکل مشبک قرار گرفته که قسمتی از دهانه انتهای غار را مسدود کرده است که به دب باب المراد معروف است پشت این درب درفاصله 10 متری عمق غارچشمه آبی بوده است که تا قبل ازسال 1232(هـ.ق) یعنی زمان بازپیرایی عمارت قدیم مورد استفاده کاروانها و زائرین حرم قرار می گرفت. آب این چشمه با آبی که از شکاف بالای کوه بصورت قطره چکان در سنگاب پایین می ریخت بطور مشترک به کانال انتهای غار سرازیر و در نقطه تاریک شکاف غار ناپیدا و محو می شد.

بسم الله الرّحمن الرّحیم

اَلسَّلامُ عَلى‏ آدَمَ صَِفْوَةِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلى‏ نُوحٍ نَبِىِّ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلى‏ اِبْراهیمَ خَلیلِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلى‏ مُوسى‏ کَلیمِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلى‏ عیسى‏ رُوحِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا رَسُولَ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خَیْرَ خَلْقِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صَفِىَّ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، خاتَِمَ النَّبِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَمیرَ الْمُؤْمِنینَ عَلِىَّ بْنَ اَبیطالِبٍ، وَصِىَّ رَسُولِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا فاطِمَةُ سَیِّدَةَ نِسآءِ الْعالَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُما یا سِبْطَىْ نَبِىِّ الرَّحْمَةِ وَسَیِّدَىْ شَبابِ اَهْلِ الْجَّنَةِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا عَلىَّ بْنَ الْحُسَیْنِ، سَیِّدَ الْعابِدینَ، وَقُرَّةَ عَیْنِ النَّاظِرینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ باقِرِ الْعِلْمِ بَعْدَ النَّبِىِّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ الْبآرَّ الْأَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ الطَّاهِرَ الطُّهْرَ، اَلسَّلامُ‏ عَلَیْکَ یا عَلِىَّ بْنَ مُوسَى الرِّضا الْمُرْتَضى‏، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ التَّقِىَّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ النَّقِىَّ النَّاصِحَ‏ الْأَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ، اَلسَّلامُ عَلَى الْوَصىِّ مِنْ‏ بَعْدِهِ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ نُورِکَ وَسِراجِکَ، وَوَلِىِّ وَلِیِّکَ، وَ وَصِىِ‏ وَصِیِّکَ، وَحُجَّتِکَ عَلى‏ خَلْقِکَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ فاطِمَةَ و خَدیجَةَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ‏ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ، اَلسَّلامُ‏ عَلَیْکِ یا بِنْتَ وَلِىِّ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا اُخْتَ وَلِىِّ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ‏ یا عَمَّةَ وَلِىِّ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، وَرَحْمَةُ اللَّهِ‏ وَبَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ عَرَّفَ اللَّهُ بَیْنَنا وَبَیْنَکُمْ فِى الْجَنَّةِ، وَحَشَرَنا فى‏ زُمْرَتِکُمْ، وَاَوْرَدَنا حَوْضَ نَبِیِّکُمْ، وَسَقانا بِکَاْسِ جَدِّکُمْ، مِنْ یَدِ عَلِىِّ بْنِ اَبیطالِبٍ، صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ، اَسْئَلُ اللَّهَ اَنْ یُرِیَنا فیکُمُ‏ السُّرُورَ وَالْفَرَجَ، وَاَنْ یَجْمَعَنا وِاِیَّاکُمْ فى‏ زُمْرَةِ جَدِّکُمْ مُحَمَّدٍ، صَلَّى‏ اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَاَنْ لا یَسْلُبَنا مَعْرِفَتَکُمْ، اِنَّهُ وِلِىٌّ قَدیرٌ، اَتَقَرَّبُ اِلَى اللَّهِ‏ بِحُبِّکُمْ، وَالْبَرآئَةِ مِنْ اَعْدآئِکُمْ، وَالتَّسْلیمِ اِلَى اللَّهِ راضِیاً بِهِ غَیْرَ مُنْکِرٍ وَلا مُسْتَکْبِرٍ، و عَلى‏ یَقینِ ما اَتى‏ بِهِ مُحَمَّدٌ وَبِهِ راضٍ، نَطْلُبُ بِذلِکَ‏ وَجْهَکَ، یا سَیِّدى‏، اَللّهُمَّ وَرِضاکَ وَالدَّارَ الْاخِرَةَ، یا حَکیمهُ اشْفَعى‏ لى‏ فىِ الْجَنَّةِ فَاِنَّ لَکِ عِنْدَ اللَّهِ شَاْناً مِنَ الشَّاْنِ، اَللّهُمَّ اِنّى‏ اَسْئَلُکَ اَنْ‏ تَخْتِمَ لى‏ بِالسَّعادَةِ، فَلا تَسْلُبْ مِنّى‏ ما اَنَا فیهِ، وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ، اَللّهُمَّ اسْتَجِبْ لَنا وَتَقَبَّلْهُ بِکَرَمِکَ وَعِزَّتِکَ، وَبِرَحْمَتِکَ‏ وَعافِیَتِکَ، وَصَلَّى اللَّهُ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ اَجْمَعینَ، وَسَلَّمَ تَسْلیماً، یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ.

*********************************************

بسم الله الرّحمن الرّحیم

سلام بر آدم برگزیده­ی خدا، سلام بر نوح پیامبر خدا، سلام بر ابراهیم خلیل خدا، سلام بر موسى هم‏سخن خدا، سلام بر عیسى روح خدا ، سلام بر تو اى رسول خدا سلام بر تو اى بهترین خلق خدا سلام بر تو اى برگزیده خدا، سلام بر تو اى محمد بن عبدالله خاتم پیغمبران، سلام بر تو ای امیر مؤمنان على بن ابیطالب وصى رسول خدا، سلام بر تو ای فاطمه بانوى زنان جهانیان، سلام بر شما اى دو نوه پیامبر رحمت‏ و دو آقاى جوانان اهل بهشت، سلام بر تو اى على بن الحسین آقای عبادت کنندگان و روشنى چشم بینندگان، سلام بر تو اى محمد بن على شکافنده دانش پس از پیامبر، سلام بر تو اى جعفر بن محمد راستگوى نیکوکار امین، سلام بر تو اى موسى بن جعفر امام پاک پاکیزه، سلام‏، بر تو اى على بن موسى (آن) خوشنود (از حق) و پسندیده، سلام بر تو اى محمد بن على تقى، سلام بر تو اى على بن محمد نقى (اى) خیرخواه‏ امین، سلام بر تو اى حسن بن على، سلام بر وصى‏ پس از او، خدایا درود فرست بر نور خود و چراغ تابناکت و نماینده‏ نماینده‏ات و وصى وصیت و حجت تو بر آفریدگانت، سلام بر تو اى دختر رسول خدا، سلام بر تو اى دختر فاطمه و خدیجه، سلام بر تو اى دختر امیرمؤمنان، سلام بر تو اى دختر حسن و حسین، سلام بر تو اى دختر ولى خدا، سلام بر تو اى خواهر ولى خدا، سلام بر تو اى عمه ولى خدا، سلام بر تو اى دختر موسى بن جعفر - و رحمت خدا وبرکاتش نیز بر تو باد -سلام بر تو باد، خداوند شناسایى و آشنایى برقرار کند میان ما و شما در بهشت و محشور گرداند ما را در گروه شما و واردمان کند بر سر حوض پیامبرتان و بنوشاند به ما از جام جدتان از دست (ساقى کوثر) على بن ابیطالب - درودهاى خدا بر شما باد - از خدا مى‏خواهم که بنمایاند به ما در مورد شما خوشحالى و گشایش (و ظهور) شما را و گردآورد ما و شما را در گروه جدتان محمد صلى‏ الله علیه و آله و نگیرد از ما معرفت شما را که به راستى او سرپرست توانایى است، تقرب جویم به درگاه خدا به وسیله­ی دوستى شما و بیزارى جستن از دشمنانتان و تسلیم شدن به پیشگاه خدا با رضایت‌مندى و خوشنودى بدون انکار و گردن‌فرازى و از روى یقین بدرستى آنچه محمد (ص) آورده و بدان راضى و خوشنودم و مى‏جویم بدان وسیله‏ جلب توجه (یا دیدار) تو را اى آقاى من اى خدا و خوشنودى تو و سعادت خانه آخرت را، اى حکیمه شفاعت کن براى من در بهشت که تو را در پیشگاه خداوند منزلتى بزرگ است خدایا از تو خواهم که سرانجام کارم را به خوشبختى ختم فرمایى و از من نگیرى آن (ایمان و معتقداتى) را که در آن هستم و جنبش و نیرویى جز به خداى والاى بزرگ نیست خدایا به اجابت رسان دعاى ما را و بپذیر آنرا به بزرگوارى و عزت و به مهر و عافیت خودت‏ و درود خدا بر محمد و آلش و هم سلام مخصوص او بر ایشان باد اى مهربانترین مهربانان.

آدرس:

استان کهگیلویه وبویراحمد - شهرستان گچساران - بخش مرکزی - دهستان بی بی حکیمه - روستای بی بی حکیمه