بهداشت ناخن

ناخن، یکی از نعمت‌های الهی و نمود زیبایی انسان است. در برخی از روایت‌ها به جنبة زیبایی آن برای زنان نیز اشاره شده است. در روایتی امام صادق(علیه السلام) از رسول خدا نقل می‌کنند که فرمودند:

لِلرِّجَالِ قُصُّوا أَظَافِیرَکُمْ وَ لِلنِّسَاءِ اتْرُکْنَ فَإِنَّهُ أَزْیَنُ لَکُنَّ‏؛ به مردان فرمودند: ناخن‌های خود را کوتاه کنید و به زنان فرمودند: ناخن‌های خود را بلند نگه دارید که برای شما زیباتر است^[1].

پیشوایان دینی نسبت به نظافت ناخن تأکید فراوان داشته و توصیه‌های زیادی برای کوتاه کردن آن بیان داشته‌اند. امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند:

تَقْلِیمُ‏ الْأَظْفَارِ یَمْنَعُ‏ الدَّاءَ الْأَعْظَمَ‏ وَ یُدِرُّ الرِّزْق‏؛ کوتاه کردن ناخن‌‌ها، از بیماری‌ها جلوگیری می‌‌کند و موجب سرازیر شدن روزی می‌‌شود^[2].

امام باقر(علیه السلام) ناخن بلند را محل استقرار شیطان دانسته و فراموشی را از عوارض کوتاه نکردن ناخن بیان می‌‌کنند:

إِنَّمَا قُصَّ الْأَظْفَارُ لِأَنَّهَا مَقِیلُ الشَّیْطَانِ وَ مِنْهُ یَکُونُ النِّسْیَان‏؛ همانا ناخن‌‌ها کوتاه می‌‌شوند به‌دلیل اینکه محل استقرار شیطان است و بر اثر (آلودگی) آن فراموشی به‌وجود می‌‌آید^[3].

به‌نظر می‌‌رسد منظور از «محل استقرار شیطان» اشاره به اجتماع میکروب زیر ناخن باشد. دلیل استفاده از لفظ شیطان به‌جای میکروب از سوی پیشوایان معصوم(علیهم السلام) به‌دلیل نامأنوس‌‌‌‌بودن این اصطلاح برای مردم آن زمان بوده است.

بنابراین، کوتاه‌‌‌‌کردن ناخن و توجّه به نظافت آن برای مردان سزاوارتر است. از سوی دیگر، هر چند بلندکردن ناخن برای زنان، زینت بوده، امّا رعایت بهداشت و احکام اسلامی هنگام حضور در اجتماع ضروری است.

خلف گوید:

 در خراسان حضرت رضا(علیه السلام) را در حالی‌که چشمم درد می‌کرد مشاهده کردم، فرمودند: شما را دلالت کنم بر چیزی که اگر آن‌را به‌کار بندی هرگز مبتلا به چشم‌درد نمی‌شوی، عرض کردم: بفرمایید. فرمودند: روزهای پنج‌شنبه ناخن‌های خود را بگیر. از آن روز همین کار را کردم و تا امروز چشم‌درد ندیده‌ام^[4].

مراقبت از چشم

چشم از اعضای حساس و ظریف بدن است که نقش مهمی در زیبایی انسان دارد. در اسلام برای حفظ و سلامتی این عضو سفارش‌‌هایی شده است. امام صادق(علیه السلام) به سرمه کشیدن در شب و روز توصیه می‌‌کنند و برای هر یک حکمتی بیان می‌‌فرمایند:

الْکُحْلُ‏ بِاللَّیْلِ یَنْفَعُ الْعَیْنَ وَ هُوَ بِالنَّهَارِ زِینَةٌ؛ سرمه کشیدن در شب برای چشم منفعت دارد و در روز برای انسان زینت است^[5].

خداوند متعال در قرآن وظایفی را برای زنان بیان کرده است:

وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لاَ یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا؛ و به زنان باایمان بگو: دیدگان خود را ]از هر نامحرمی[ فرو بندند، پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که ]طبعاً[ از آن پیداست^[6].

در ادامة آیه از وظیفة اخیر یعنی آشکار نساختن زینت، مواردی استثناء می‌‌شود.«إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا؛ آن مقدار که طبیعتاً ظاهر است.» مفسّران، ذیل این آیه روایت‌‌هایی را آورده‌‌اند که موارد استثناء را بیان می‌‌کند. در روایتی از امام صادق(علیه السلام)، زینت ظاهر، سرمه و انگشتر بیان شده است^[7].

یکی از امور مورد عنایت ائمه(علیهم السلام) ازجمله حضرت رضا(علیه السلام)، سرمه کشیدن است. ایشان برای این عمل قواعدی بیان داشتند و فرمودند: «هر کس ضعف چشم داشته باشد هنگام خواب سرمه بکشد. چهار بار در چشم راست و سه بار در چشم چپ، این عمل موی چشم را می‌‌رویاند و نورش را زیاد می‌‌کند»^[8].

نادر خادم گوید: «حضرت رضا(علیه السلام) به یکی از کسانی‌که در محضرشان بود فرمودند: سرمه بکش. بعد معلوم شد آن مرد در خانة خود زینت نمی‌‌کند. امام(علیه السلام) فرمودند: تقوا داشته باش و سرمه کشیدن را ترک نکن»^[9].